#OgródNaWidelcu – Pomidor – upragnione warzywo lata

Skąd się wziął?

Pomidor pochodzi z terenów Ameryki Południowej i tak jak wiele innych roślin z tego kontynentu trafił do Europy razem z wyprawami Krzysztofa Kolumba. Najpierw około 1550 r. pomidory przypłynęły na statkach do Hiszpanii, żeby już pod koniec XVI w. być obecnymi we Włoszech, Portugalii, Francji i Brytanii. Do Polski natomiast przywiozła je ze sobą żona króla Zygmunta Starego. Królowej Bonie zawdzięczamy sprowadzenie do naszego kraju z Włoch wielu różnych gatunków warzyw i owoców.

Dlaczego jeść?

Pomidor jednak nie od razu uważany był przez wszystkich za roślinę jadalną. Podobnie jak ziemniaka traktowano go często jako roślinę ozdobną. Na szczęście z czasem pomidor zawładnął kubkami smakowymi większości Europejczyków. To bardzo dobra wiadomość, ponieważ pomidory są bogatym źródłem mikroelementów, witamin i innych korzystnych związków organicznych. Najcenniejsze, na co warto zwrócić uwagę u pomidora, to przeciwutleniacz – likopen. Posiada on udowodnione badaniami właściwości przeciwnowotworowe, które polegają na ochronie komórek przed uszkodzeniami. Najwięcej likopenu dostarczymy swojemu organizmowi, jedząc pomidora w formie przetworzonej termicznie. Pod wpływem działania temperatury na miąższ pomidora wzrasta ilość łatwiej przyswajalnego cis-likopenu. Badania pokazują również, że jedzenie dużej ilości pomidorów zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia np. miażdżycy.

Jak jeść?

Rocznie statystyczny Polak zjada około 10 kg pomidorów zarówno na świeżo jak i po ugotowaniu. W sklepach możemy kupić pomidory pod różnymi postaciami. Wśród świeżych pomidorów z roku na rok zwiększa się wybór różnorodnych odmian. Standardem są już oczywiście odmiany czerwone, ale coraz częściej możemy kupić również żółte, pomarańczowe, zielone czy też „czekoladowe”. Podobnie jest z typem ich owoców. Dostaniemy odmiany drobnoowocowe (koktajlowe i daktylowe, np. typ cherry), średnioowocowe (większość odmian) oraz wielkoowocowe (malinowe, np. ‘Bawole Serce’). Na sklepowych półkach mamy też spory wybór przetworzonych produktów: keczupy, sosy, soki, pasty, koncentraty, przeciery, suszone pomidory oraz te w całości w puszce. Świeże pomidory są składnikiem sałatek, koktajli oraz dodatkiem do kanapek. Przygotowuje się z nich również pyszne dania, np. sosy do makaronów, zapiekanki i zupy. Warto pamiętać, że smak pomidora idealnie komponuje się z czosnkiem i bazylią. Przepyszne są też dżemy z pomidorów, które świetnie smakują z serami.

Jak uprawiać?

Pomidory w Polsce uprawia się z rozsady. Dzięki temu uzyska się satysfakcjonujący plon.  Można ją przygotować wczesną wiosną albo kupić, np. w sklepach ogrodniczych, gdzie ich oferta powiększa się z roku na rok. Ponieważ pomidor to roślina ciepłolubna, jego rozsadę na miejsce docelowe wysadzamy w drugiej połowie maja. Do uprawy pomidora najlepiej wybrać słoneczne i osłonięte od silnych wiatrów miejsce. Wyższe plony otrzyma się na glebach przepuszczalnych, ciepłych i zasobnych w próchnicę. Podczas uprawy nie można zapomnieć również o regularnym nawożeniu i podlewaniu, szczególnie w okresie zawiązywania i dojrzewania owoców. Niezbędne będzie także usuwanie zbędnej ilości liści lub tzw. wilków, czyli bocznych pędów, które osłabiają dojrzewanie owoców na pędzie głównym. Uprawiając pomidory, musimy liczyć się też ze szkodnikami i chorobami. Najgroźniejsze choroby pomidora to: zaraza ziemniaka, alternarioza, zgorzel podstawy łodygi, brunatna zgnilizna owoców, szara pleśń i rak bakteryjny. Wśród szkodników natomiast najczęściej występują mszyce, stonka ziemniaczana, przędziorki, wciornastki, mączlik, skoczogonki i nicienie. Warto też dopilnować, aby w nawożeniu pomidorów uwzględnić wapń – jego niedobór objawia się suchą zgnilizną owoców.

Warzywo czy owoc?

Czy istnieje jedna konkretna odpowiedź na to pytanie? – Nie! Oczywiście jak to z każdym takim tematem narosło wokół niego wiele opinii i teorii. Żeby prawidłowo odpowiedzieć na to pytanie, trzeba podejść do niego dwutorowo. Z perspektywy wiedzy botanicznej jadalna część pomidora to owoc. Wchodząc w temat głębiej – to typ owocu nazywany jagodą. Patrząc na pomidora od strony jego użytkowania, przypomina on sposób wykorzystania jako warzywo. Dlatego też pomidor uważany jest w wielu krajach prawnie za warzywo.

CIEKAWOSTKI:

• Niedojrzałe pomidory zawierają tomatynę, która jest obecna w każdej części rośliny. Jest ona substancją służącą roślinie do obrony przed szkodnikami i chorobami. W miarę dojrzewania ilość tomatyny maleje.
• W Hiszpanii od roku 1945 odbywa się każdego roku pomidorowa bitwa zwana tomatyną, która jest traktowana obecnie za turystyczną atrakcję.
• W 1984 r. nasiona pomidora poleciały w kosmos promem Challenger. Po powrocie sprawdzano wpływ promieniowania i innych czynników na ich zdolność kiełkowania.
• Pomidorów nie powinno się przechowywać w lodówce, ponieważ w niskich temperaturach tracą one smak, kolor i konsystencję.

METRYCZKA

Królestwo: rośliny

Rząd: psiankowce

Rodzina: psiankowate

Rodzaj: psianka

Gatunek: pomidor zwyczajny (Solanum lycopersicum)

Zbiór w Polsce: 185,9 tys. ton rocznie

Powierzchnia upraw w Polsce: 5,9 tys. ha

Tekst i zdjęcia: dr Joanna Gałązka i dr Jakub Garnis, edukatorzy roślinni, twórcy projektu Zrób To Z Nami Online

Cykl #OgródNaWidelcu dedykowany jest wszystkim miłośnikom roślin i przyrody. Przedstawiamy w nim mało znane fakty na temat znanych roślin ogrodniczych uprawianych w Polsce. Dla miłośników dzikich roślin jadalnych mamy natomiast e-book: „4 smakowite wyprawy. Twój pierwszy przewodnik po dzikich roślinach jadalnych” – dostępny na stronie www.zrobtoznami.online.