#Ogród na widelcu – czosnek naszym sprzymierzeńcem

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• Jakie jest pochodzenie czosnku
• Jak zdobywał popularność
• Za co ceni się obecnie czosnek

Trochę historii

Czosnek pospolity (Allium sativum) pochodzi od dzikorosnących roślin w centralnej Azji, gdzie około 5 tys. lat temu został udomowiony przez Chińczyków. Z tych rejonów podbił cały świat. Był bardzo popularny w okresie starożytnym, podczas którego Rzymianie i Grecy uprawiali go w specjalnych ogrodach czosnkowych. Już wtedy odkryto jego prozdrowotne właściwości, a wręcz przypisywano mu magiczne siły. W Indiach powstała nawet pieśń na cześć czosnku.

Na teren Polski czosnek trafił w średniowieczu. Został przywieziony przez Tatarów i kupców. Również u nas, w późniejszych czasach czosnek stał się uniwersalnym lekiem. W ludowej medycynie czosnek stosowano przeważnie przy chorobach układu oddechowego oraz przy problemach z układem pokarmowym, przy chorobach zakaźnych, bólach zębów, a nawet przy chorobach serca i bólach głowy.

W XX w. właściwościom leczniczym czosnku przyjrzeli się naukowcy z całego świata. Potwierdzili je w licznych badaniach klinicznych i umocnili jego pozycję jako rośliny leczniczej. Czosnek został opisany w oficjalnej Farmakopei oraz w monografiach Komisji Europejskiej ESCOP i Światowej Organizacji Zdrowia.

Sezon na czosnek

Czosnek bardzo dobrze przechowuje się przez długi okres przy zachowaniu odpowiednich kontrolowanych warunków. W związku z tym sezon na polski czosnek mamy przez cały rok. Obecnie w krajowym rejestrze odmian COBORU wpisanych jest ich pięć. Wśród nich znajdują się zarówno odmiany ozime jak ‘Arkus’, ‘Harnaś’ i ‘Ornak’, jak i dwie odmiany jare ‘Hortus’ i ‘Jankiel’. Od paru lat wśród ogrodników amatorów obserwuje się jednak trend większego zainteresowania odmianami ozimymi, które sadzi się od połowy października do połowy listopada. Uwarunkowane to jest kilkoma ich zaletami. Czosnek ozimy zbiera się 3-4 tygodnie wcześniej niż czosnek jary posadzony wiosną. Lepiej sadzić czosnek jesienią, ponieważ w amatorskich warunkach trudno przechować ząbki czosnku do sadzenia aż do wiosny. Najbardziej korzystną cechą jest to, że odmiany ozime mają silniejszy wzrost i dzięki temu można uzyskać z nich wyższy plon.

Bogactwo składników

Czosnek ze względu na swoje bakteriobójcze właściwości uważany jest za naturalny antybiotyk, który pomaga w zwalczaniu infekcji. Poza tym jest źródłem prowitaminy A, witaminy B, C, soli mineralnych, m.in. potasu, wapnia, magnezu i żelaza oraz mikroelementów, m.in. kobaltu, chromu i niklu. Za specyficzny aromat czosnku odpowiada głównie allicyna, która również wspiera jego prozdrowotne właściwości. Nieprzyjemny zapach czosnku zniknie z ust po zjedzeniu liści pietruszki, pokrzywy lub szczawiku, czyli roślin zawierających dużą ilość chlorofilu.

Czosnek można traktować zarówno jako warzywo, jak i przyprawę. W większości przypadków jednak stosowany jest w kuchni jako przyprawa. Czosnek można gotować, smażyć, piec, marynować, grillować oraz suszyć. Jest nieodzownym elementem wielu kuchni: arabskiej, włoskiej, hiszpańskiej, tajskiej, indyjskiej i chińskiej.

CIEKAWOSTKI

• Najwięcej czosnku uprawia się w Chinach i Indiach. Jego światowa produkcja wynosi około 28 mln ton. Natomiast roczna produkcja czosnku w krajach UE to około 400 tys. ton, w tym największymi producentami w Europie są Hiszpania, Włochy i Rumunia.
• Czosnek stosowany jest w uprawie współrzędnej, dzięki czemu odstrasza niektóre szkodniki i ogranicza rozwój chorób grzybowych.
• Stosowany jest do przyrządzania domowych środków ochrony roślin w postaci wyciągów, wywarów i gnojówek, które zwalczają m.in. mszyce, wciornastki i przędziorki.
• W Polsce rośnie dziko kilkanaście gatunków czosnku. Na łąkach najczęściej spotykane są czosnek zielonawy oraz czosnek winnicowy. Natomiast w wilgotnych lasach liściastych rośnie czosnek niedźwiedzi.

Tekst i zdjęcia: dr Jakub Garnis i dr Joanna Gałązka, edukatorzy roślinni, twórcy projektu Zrób To Z Nami Online

Pełny artykuł e-wydaniu!